Zgnilizna twardzikowa – objawy i zwalczanie

Jedną z chorób zyskujących na znaczeniu przede wszystkim w uprawach warzyw jest zgnilizna twardzikowa. Powodowana jest ona przez grzyby z rodzaju Sclerotinium. Patogen ten jest polifagiem, to znaczy, że może porażać wiele gatunków roślin. Jakie są objawy tej choroby i w jaki sposób dochodzi do infekcji?

Konieczność przestawienia się producentów na produkcję integrowaną a przy tym bardziej intensywną niesie za sobą potrzebę wielu zmian. Pozytywne aspekty tego zjawiska takie jak wzrost konkurencyjności oraz zwiększanie świadomości rolników równoważą się z nowymi problemami agrotechnicznymi w prowadzeniu upraw. Gospodarstwa specjalizujące się w produkcji jednego bądź dwóch gatunków muszą stawić czoła nowym trudnościom w ochronie roślin. Szkodniki oraz choroby dotychczas mające małe znaczenie w uprawach w warunkach intensywnej uprawy uzyskują sprzyjające warunki do dynamicznego rozwoju, a co za tym idzie mogą spowodować znaczne straty w plonie.

Zgnilizna twardzikowa coraz groźniejsza

Jedną z chorób zyskujących na znaczeniu przede wszystkim w uprawach warzyw jest zgnilizna twardzikowa. Powodowana jest ona przez grzyby z rodzaju Sclerotinium. Patogen ten jest polifagiem, to znaczy, że może porażać wiele gatunków roślin. Choroba ta stanowi duży problem szczególnie w uprawach marchwi, pietruszki, selera korzeniowego, sałaty, roślin kapustnych, pomidora, papryki oraz fasoli. Grzyb ten poraża również niektóre rośliny rolnicze takie jak rzepak, ziemniak czy tytoń.

Objawy zgnilizny twardzikowej

Objawem charakterystycznym dla zgnilizny twardzikowej jest obfita, puszysta, biała grzybnia znajdująca się na porażonej tkance. Wraz z rozwojem choroby w obrębie grzybni wytwarzają się czarne zarodniki przetrwalnikowe – sklerocja. W zależności od gatunku choroby występującej na roślinach mogą się one różnić wielkością oraz kształtem.

Zgnilizna twardzikowa jest chorobą odglebową. Za infekcję pierwotną odpowiedzialne są sklerocja, które potrafią zalegać w glebie do 8 a według niektórych źródeł nawet do 15 lat. Patogen może rozwijać się na jeden z dwóch sposobów:

a)      Sklerocjum kiełkuje w strzępkę grzybni, która zaczyna porażać dolne fragmenty roślin bądź też korzenie (marchew, pietruszka, seler)

b)      Sklerocjum wytwarza apotecjum – owocnik, który wyrasta ponad powierzchnię gleby. W apotecjum tworzą się askospory, wiatropylne zarodniki, które dokonują infekcji zarówno w niższych jak i wyższych partiach roślin.

Choroba w warunkach klimatycznych Polski może się rozwijać każdą z powyższych dróg. Rozwój poprzez apotecja jest jednak typowy dla warunków wysokiej wilgotności powietrza oraz gleby, dlatego też dopiero w ostatnich wilgotnych latach nastąpiło jego nasilenie. W miejscach, gdzie zawartość sklerocjów w glebie jest bardzo duża, objawy mogą wystąpić w polu. Jednakże największe nasilenie infekcji notuje się w przechowalniach lub chłodniach. Źródłem infekcji w przechowalni są nie tylko porażone rośliny, lecz także resztki liści (np. porażona nać marchwi bądź pietruszki) lub ziemia zawierająca sklerocja.

Zwalczanie zgnilizny twardzikowej

Zgnilizna twardzikowa jest jedną z najtrudniejszych do zwalczania chorób w uprawach warzyw. Wynika to z jej odglebowego charakteru. Wśród zarejestrowanych preparatów przeznaczonych do zwalczania choroby dominują przede wszystkim substancje systemiczne. Jednakże ich skuteczność jest różna ze względu na różnice w mobilności substancji aktywnej w roślinie. Ponadto substancje systemiczne działają zazwyczaj interwencyjnie na grzybnię zgnilizny twardzikowej co nie zmniejsza rezerwuaru zarodników przetrwalnikowych (sklerocjów) w glebie.

Jednym z rozwiązań w ochronie przed zgnilizną twardzikową jest preparat Contans. Składnikiem czynnym jest grzyb Coniothyrium minitans, który jest nadpasożytem sklerocjów oraz grzybni patogena powodującego chorobę. Zarejestrowany jest on w Polsce w roślinach warzywnych oraz ozdobnych.  Nadpasożyt ten w kontakcie z patogenem potrzebuje do 6 tygodni by w pełni rozłożyć sklerocjum.

Preparat należy stosować w dawce 4-8kg/ha w formie oprysku a następnie płytko (10-20cm) wymieszać glebę. Contans w założeniu jest środkiem zapobiegawczym dlatego też należy go stosować przed planowaną uprawą. Zaletą tej metody aplikacji jest proporcjonalne rozmieszczenie substancji aktywnej w profilu glebowym. Metoda ta może być wykorzystywana na stanowiskach silnie zainfekowanych zgnilizną twardzikową.

Drugą z metod aplikacji, praktykowaną na szeroką skalę w krajach Europy Zachodniej jest zastosowanie Contansu przed spodziewanym deszczem lub planowanym nawadnianiem. Dzięki temu notuje się największe nagromadzenie się substancji aktywnej preparatu w wierzchniej, 5cm warstwie gleby. Największa kondensacja nadpasożyta Coniothyrium minitans w tym miejscu zapewnia najlepszą ochronę plonów danym sezonie wegetacyjnym, gdyż najgroźniejsze dla upraw są sklerocja znajdujące się w górnej warstwie profilu glebowego (do 4cm). Zaletą tej metody aplikacji jest redukcja dawki do 2kg/ha przy zachowaniu tak samo wysokiej skuteczności preparatu.

Zmniejszenie ilości sklerocjów w glebie

Niezależną od metod aplikacji zaletą preparatu jest fakt, iż jako jedyny preparat na rynku jest w stanie wyraźnie zmniejszyć ilość sklerocjów w glebie co zmniejsza również potencjał infekcyjny w kolejnych sezonach wegetacyjnych. Miejscem działania preparatu jest gleba, dlatego też nie wykazuje wrażliwości na inne pestycydy, które mają ograniczoną mobilność w glebie. Pozwala to więc na stosowanie fungicydów już kilka dni po aplikacji Contansu.

Preparat zdobył uznanie w krajach Europy zachodniej co czyni go obecnie najlepiej sprzedającym się biopreparatem w Unii Europejskiej. W Polsce Contans znajduje się w obrocie od 2011 roku.

Autor: Jędrzej Pytkowski – Doradca techniczny – Belchim Crop Protection