Odkażanie podłoża (cz.1)

zgorzel siewki kapustyZnana jest grupa patogenów roślin zasiedlająca glebę. Są to najczęściej grzyby i organizmy grzybopodobne, a także niektóre gatunki bakterii. Ogólnie te organizmy nazywane są patogenami odglebowymi. Nazwa ta sugeruje, że problem nie dotyczy tylko gleb, ale również podłoży inertnych, które w ostatnim czasie masowo się stosuje w uprawach pod okryciami.

Patogeny w podłożach

Patogeny te zwykle są typowymi saprobiontami, czyli mogącymi przeżywać i rozwijać się na resztkach martwych części roślin, pozostałych w podłożu po poprzednich uprawach. Dynamika zwiększania się populacji tych organizmów jest wprost proporcjonalna do częstości upraw roślin tego samego gatunku na tym samym miejscu. Dzieje się tak, ponieważ każdy gatunek, na przykład rośliny warzywnej, jest żywicielem określonej grupy patogenów.

Rozwój patogenów w podłożu

Jeżeli następstwo upraw roślin z roku na rok będzie bazowało na tym samym gatunku rośliny, to nastąpi gwałtowny rozwój tej specyficznej patogenicznej mikroflory z uwagi na ciągłość dostępnego żywiciela dla tych organizmów. Po zbiorze plonu korzenie porażonych roślin zamierają, ale nie ginie patogen je zasiedlający, bo jest saprobiontem.

Zwykle przyjmuje się, że w większości przypadków 2–3-letni okres przerwy w uprawie roślin powoduje w danym podłożu zmniejszenie się populacji patogenów do bezpiecznego poziomu, nie zagrażając roślinom. Jednak nie jest to do końca sprecyzowane, ponieważ pasożytnicze organizmy mają zróżnicowaną biologię i rozwój.

W uprawie warzyw powyższe zależności dotyczą zarówno różnych podłoży do produkcji rozsady, jak i gleby w uprawie polowej. Także zagadnienie zakażonych podłoży dotyczy upraw pod osłonami, gdzie zagrożenie to powoduje znaczne straty z uwagi na intensywność upraw.

Patogeny niebezpieczne dla roślin

Pokaźna jest lista organizmów chorobotwórczych powodujących znaczne szkody w uprawie roślin. Można tu wymienić grzyby z rodzaju Fusarium, Rhizoctonia, Botrytis, Sclerotinia czy organizmy grzybopodobne z rodzaju Pythium lub Phytophthora. Patogeny przy sprzyjających warunkach środowiska są w stanie zainfekować uprawiane rośliny w różnych fazach wzrostu.

zgorzel siewek ogórka

Produkcja rozsady

Najgroźniejsza jest faza siewek. Rośliny w tym stadium rozwojowym są bardzo wrażliwe na infekcję opisanych patogenów. Ogólnie uszkodzenia te nazywane są zgorzelą siewek. Wyróżniamy zgorzel siewek przedwschodową, czyli infekcja zachodzi, kiedy nasienie kiełkuje i nie ma jeszcze oznak wschodów roślin, oraz zgorzel powschodową, którą możemy obserwować, ponieważ następuje zamieranie siewek już po pojawieniu się ich na powierzchni podłoża.

Istotne jest to, że najczęściej dochodzi do infekcji złożonej, spowodowanej przez kompleks grzybów, organizmów grzybopodobnych i bakterii. W okresie wiosennym występują sprzyjające warunki dla zgorzeli siewek wywołane przez te patogeny, których rozwój stymulują wilgotne i chłodne gleby.

Właściwa identyfikacja sprawcy choroby

Dosyć częstym błędem diagnostycznym popełnianym przez osoby analizujące w laboratoriach właściwego sprawcę choroby jest to, że zwykle na zamierających w tym okresie roślinach spotyka się szybko rosnące grzyby z rodzaju Fusarium. Obecność makrokonidiów tych gatunków skłania do błędnego wniosku, że sprawcą zgorzeli jest Fusarium.

Tymczasem roślina zamiera na skutek infekcji przez inny organizm, na przykład bakterię z rodzaju Erwinia. Diagnoza, że sprawcą zgorzeli siewek było Fusarium, jest zatem błędem. W konsekwencji następują nieprawidłowe zalecenia co do ochrony przed tą chorobą i problem zgorzeli nadal istnieje w kolejnych latach. Dlatego też określenie właściwego sprawcy choroby jest bardzo ważne.

Jak wyżej już wspomniano, istotnym czynnikiem determinującym, jaki gatunek patogenu stanowi największe zagrożenie, jest temperatura podłoża. Na przykład po ocieplaniu podłoża zachodzi stymulacja rozwoju organizmów glonopodobnych z rodzaju Phytophthora lub Pythium.

Dr Jan Sobolewski

Instytut Ogrodnictwa w Skierniewicach

Kliknij tutaj jeżeli chcesz przeczytać II część artykułu

Polecane artykuły:

magazyn - doradca warzywniczy