Bakteriozy na roślinach kapustnych

W ostatnich latach w wielu gospodarstwach uprawiających kapustę na terenie całego kraju notuje się narastające nasilenie występowania chorób bakteryjnych.

Zaczerwienione nerwy liści kapusty – nie bagatelizuj pierwszych objawów bakteriozy

ściemnienie nerwów na liściach kapusty
ściemnienie nerwów na liściach kapusty

Coraz częściej można zaobserwować pojedyncze lub placowe wypady roślin z objawami miękkiej zgnilizny charakterystycznej dla infekcji dokonywanych przez bakterie Xanthomonas campestris. Choroba, znana jako czarna zgnilizna kapustnych, atakuje nadziemne części rośliny w każdym okresie jej wzrostu. Niekiedy objawy stwierdza się także na częściach podziemnych niektórych roślin. Szczególnie charakterystycznym symptomem jej występowania jest ściemnienie czy wręcz sczernienie nerwów na żółknących starszych liściach kapusty wykazujących równocześnie pierwsze objawy mokrej zgnilizny. Po pewnym czasie pojawia się rozpad enzymatyczny tkanek, który prowadzi do całkowitego zniszczenia rośliny. W konsekwencji rozpadu gnilnego porażone rośliny wydają bardzo nieprzyjemny, charakterystyczny dla występowania bakterii zapach. Rozkład tkanek nie musi być wyłącznie konsekwencją porażenia roślin przez X. campestris, ale może zostać spowodowany zasiedleniem porażonych tkanek przez liczne bakterie wtórne.

Xanthomonas campestris – jak przebiega infekcja?

rozkład gnilny główek kapusty
rozkład gnilny główek kapusty

W początkowym etapie infekcji objawy bakteriozy z reguły umykają uwadze producentów. Ponieważ bakterie często wnikają poprzez hydatody rozlokowane na brzegach liści, to właśnie na nich obserwuje się duże, rozległe żółte plamy w kształcie litery V lub u skierowane węższym końcem w kierunku środka blaszki liściowej. Po spodniej stronie liści widoczne są również plamki w postaci małych wodnistych przebarwień. Z czasem chloroza tkanek rozprzestrzenia się dalej aż do nerwu głównego liścia. Następnie bakterie wnikają bezpośrednio do nerwów, powodując ich wyraźnie dostrzegalne ciemnienie. Z upływem czasu poprzez nerwy liściowe przedostają się do pędu na inne liście. Bakterie mogą również wnikać bezpośrednio do korzeni, ale tylko poprzez zranienia i w warunkach silnego nasycenia gleby wodą.

Gdzie znajdują się źródła infekcji?

Bakterie odpowiadające za wystąpienie czarnej zgnilizny kapustnych zwykle zimują w porażonych resztkach i pożniwnych nasionach, a także w roślinach na plantacjach nasiennych. Wśród ich roślin gospodarzy stwierdzono wiele chwastów należących do rodziny kapustowatych, m.in. kapustę polną, gorczycę czarną, pieprzycę wirginijską, w których bakterie mogą przetrwać zimę i skąd wiosną rozprzestrzenią się na rośliny uprawne.

Jakie organy są porażane?

Bakterie porażają liścienie i młode liście przez naturalne otwory, takie jak szparki czy hydatody lub też rany, i rozprzestrzeniają się w przestworach międzykomórkowych, skąd wnikają do tkanek przewodzących w nerwach. Rozmnażanie się bakterii i ich rozprzestrzenianie po całych roślinach powoduje również porażenie nasion. W wyniku porażenia chore tkanki zamierają i ulegają rozkładowi, czemu często towarzyszy wyciek bakteryjny – oznaka etiologiczna patogenu wydostająca się na powierzchnię porażonych tkanek przez zranienia lub hydatody.

Jak rozprzestrzeniają się bakterie Xanthomonas campestris?

Kolonie bakterii znajdujące się w wycieku są rozprzestrzeniane na kolejne liście i rośliny przez deszcz, wiatr, owady i inne czynniki, a tak że podczas wykonywania prac pielęgnacyjnych. Niewątpliwie czynnikiem sprzyjającym rozmnażaniu się bakterii są wysokie temperatury. Utrzymujące się w tym samym czasie długotrwałe opady, częste mgły czy rosa sprzyjają długiemu zwilżeniu roślin i tym samym ułatwiają wnikanie patogenu do wnętrza roślin wraz z wodą. Czarna zgnilizna kapustnych rozprzestrzenia się najczęściej z nasionami i rozsadą, dlatego podstawowe znaczenie w ochronie ma profilaktyka. Chemiczne zwalczania bakterioz na kapuście jest bardzo utrudnione, a czasami wręcz niemożliwe.

Co zrobić gdy dojdzie do infekcji?

W momencie występowania choroby należy zrobić przerwę w uprawie roślin kapustnych co najmniej na 2 lata. Do uprawy najlepiej wybierać gleby o dobrej przepuszczalności, bez tendencji do zastoisk wody. Należy dokładnie zwalczać chwasty z rodziny kapustowatych. Nie bez znaczenia jest również zaprzestanie wszelkich prac na polu, kiedy rośliny są wilgotne, ponieważ sprzyja to rozprzestrzenianiu się bakterii. Bardzo ważnym elementem agrotechnicznym zapobiegającym występowaniu choroby w następnych latach jest jak najdokładniejsze usuwanie lub niszczenie resztek pożniwnych. Warto w tym momencie pamiętać o poprawnym wapnowaniu, które sprzyja rozwojowi tym razem tych pożytecznych bakterii, odpowiedzialnych za rozkład resztek.

Kwasy humusowe pomocne w rozkładzie resztek roślinnych i stymulowaniu odporności roślinRosahumus

Zastosowanie po zbiorze roślin kwasów humusowych wpływa na przyspieszenie takiego rozkładu. Tego typu działanie wykazuje preparat Rosahumus. Kwasy humusowe zawarte w preparacie Rosahumus kwasy humusowe zwiększają pojemność wodną gleby, ograniczając tworzenie się zastoisk wodnych, które ułatwiają wnikanie bakterii bezpośrednio do korzeni. Środek wpływa korzystnie na działanie biologiczne m.in. poprzez zwiększanie naturalnej odporności na choroby czy też szkodniki, stymuluje wzrost i namnażanie pożytecznych mikroorganizmów glebowych w sferze korzeniowej. Aby osiągnąć maksymalny efekt biologiczny, do kwasów humusowych można tak że dołożyć preparaty bakteryjne, zwiększając tym samym potencjalną liczbę mikroorganizmów odpowiedzialnych za przyspieszenie rozkładu resztek oraz zwiększenie zawartości próchnicy i składników pokarmowych. Zadowalające wyniki uzyskuje się po dodaniu do Rosahumusu preparatu Delsol, który jest swego rodzaju regeneratorem biologicznym gleb. Środek ten rozwija aktywność bakteryjną ryzosfery, przyspiesza rozwój korzeni oraz zwiększa przez rośliny pobieranie i przyswajanie składników pokarmowych. Jego dodatek aktywizuje barierę ochronną poprzez stworzenie warunków do silnego rozwoju pożytecznych bakterii oddziałujących silnie antagonistycznie na gatunki chorobotwórcze.

Metody walki z bakteriozami

Obecnie nie ma chemicznych preparatów zarejestrowanych do zwalczania bakterioz na kapuście. Jedną z możliwości wspomagania działań ochronnych plantacji przed tymi chorobami jest natomiast stosowanie innowacyjnych metod ukierunkowanych na indukowanie naturalnej odporności roślin. W licznych badaniach naukowych stwierdzono, że wpływ nawozów na ograniczenie agrofagów jest związany z obecnością konkretnych składników mineralnych (Si, Ag, cu i zn) i kwasów karboksylowych, np. kwas mrówkowy. Dlatego też zaleca się w nawożeniu wybierać pierwiastki, które wspomagają naturalną odporność roślin – wpływając w dużej mierze na budowę tkanek roślin, np. mg, K, P, Ca.

Preparaty ze srebrem koloidalnymviflo_kanister_15_CAL_S

Występowanie czarnej zgnilizny kapustnych można w ostateczności spróbować ograniczyć poprzez wprowadzenie do programu nawożeniowo-ochronnego środków ze srebrem koloidalnym. Taką możliwość daje zastosowanie nawozów Viflo Cal S oraz Viflo Cu. Innowacyjność nawozów Viflo polega na zastosowaniu nanotechnologii. Bardzo małe rozmiar y pozwalają na przemieszczanie się nanocząsteczek po całej roślinie. Wapń, a tak że Cu wchodzące w skład tych nawozów występują w połączeniu z cząsteczkami nanosrebra, co zapewnia zdecydowanie szybsze pobranie tych pierwiastków i ich przemieszczenie się w roślinie. Nanocząsteczki zapewniają dodatkowo lepsze natlenienie komórek roślinnych, akty wizują procesy życiowe roślin, takie jak fotosynteza, oddycha- nie, pobieranie i transport w roślinie składników pokarmowych, oraz stymulują mechanizmy obronne roślin. Srebro koloidalne jest znane ze swoich właściwości fitosanitarnych w stosunku do bakterii. Główny mechanizm działania srebra na komórkę bakterii polega na jej szczelnym otoczeniu i ograniczeniu możliwości poruszania się. Taka bakteria nie może budować nowej ściany komórkowej, przylegać do innych komórek ani przekazywać informacji genetycznej oraz traci możliwość oddychania, gdyż dochodzi w niej do zakłócenia przepływu elektronów.

Fosforyny

Kolejną grupą nawozów stymulujących mechanizmy obronne roślin są nawozy należące do rodzaju fosforynów. Poza ich dodatnim wpływem na różne procesy fizjologiczne roślin fosforyny dodatkowo wpływają na zwiększenie ich odporności na niekorzystne warunki atmosferyczne i siedliskowe, tym samym akty wizują również mechanizmy obronne roślin. Bardzo dobre działanie wspomagające ochronę przed chorobami bakteryjnymi wykazuje preparat Fosfiron Mg zawierający 40% P, 10% Mg, 0,5% Ca. Wprowadzenie do programu nawożenia warzy w nawozów należących do grupy wspomagających ochronę niewątpliwie stymuluje aktywność procesów życiowych, akty wizuje mechanizmy obronne i poprawia zdrowotność roślin oraz wpływa korzystnie na żyzność i sprawność biologiczną gleb.

Janusz Mazurek i Karolina Felczak