Choroby bakteryjne- ochrona warzyw

Choroby bakteryjne- ochrona warzyw

Od kilku lat obserwuje się zwiększone zagrożenie upraw wielu gatunków warzyw chorobami bakteryjnymi.
Ich nasilaniu się sprzyjają zmiany klimatyczne – wysoka temperatura podczas wegetacji, okresowe, intensywne opady deszczu, lokalne gradobicia oraz podtopienia pól. Efektywna ochrona przed bakteriozami jest trudna głównie z powodu braku skutecznych środków bakteriobójczych.

Zabiegi profilaktyczne przed chorobami bakteryjnymi  

Dotychczas do profilaktycznych zabiegów przeciwko chorobom bakteryjnym zalecane były głównie fungicydy miedziowe i niektóre nawozy dolistne,zawierające związki miedzi, cynku,manganu lub srebra. Środki miedziowe działają powierzchniowo i zapobiegawczo,a stosowane w okresach wysokiej wilgotności roślin mogą powodować uszkodzenia liści i zawiązków owocowych, m.in. u pomidorów i ogórków.W ostatnim czasie wprowadzono do programów ochrony roślin warzywnych nowoczesne preparaty miedziowe zawierające nową formulację miedzi w postaci tlenku miedzi (Nordox 75 WG) oraz związki polisacharydowe zawierające laminarynę (Vaxiplant SL).
Należy wspomnieć, że laminarynę można znaleźć również w składzie nawozów. Przykładem może być Maral, w którym ekstrakt z alg morskich Laminaria digitata,Ascophyllum nodosum i Fucus spp. występuje w postaci unikalnego i opatentowanego kompleksu Ryzea Plus.

Pomidor – bakteryjna cętkowatość 

Sprawca: Pseudomonas siringae pv. tomato Rośliny mogą być atakowane już w okresie produkcji rozsady. Źródłem infekcji są zakażone nasiona, a także całe otoczenie, gdzie produkuje się rozsadę. Objawy tej choroby to brunatne i czarne plamki otoczone żółtawą obwódką – występują jednocześnie na liściach, łodygach, kwiatach i owocach. Szkodliwość choroby jest znaczna – w skrajnych przypadkach następuje całkowite zamieranie roślin, a porażone owoce tracą wartość handlową. Bakterie rozprzestrzeniają się z kroplami wody podczas silnych opadów deszczu, nawadniania oraz mechanicznie, w trakcie prac pielęgnacyjnych. Sprawca choroby wnika do liści przez aparaty szparkowe i miejsca uszkodzone mechanicznie.

Zapobieganie i zwalczanie bakteryjnej cętkowatości:

• warzyw z rodziny piankowatych nie uprawiać na tym samym polu przez 3–4 lata,
• używać wolnych od chorób nasion i podłoża do produkcji rozsady,
• usuwać rośliny z objawami choroby,
• nie prowadzić prac pielęgnacyjnych i zbioru owoców, gdy rośliny są mokre lub pokryte rosą,
• rozsadę przed sadzeniem w polu opryskiwać profilaktycznie 1–2 razy co 7 dni biostymulatorem odporności (Vaxiplant SL – 1,5 kg/ha) lub środkami miedziowymi, np. Nordox 75 WG – zgodnie z programem ochrony,
• zaleca się również stosowanie nawozów wzmacniających rośliny i indukujących ich odporność: ASX Krzem plus [zawierającego miedź Cu, krzem (Si), mangan (Mn), cynk (Zn)], Viflo CuB (zawierające-go bezpieczną miedź, niepowodującą uszkodzeń pąków kwiatowych i zawiązków owoców pomidora).

Rak bakteryjny pomidora

Sprawca: Corynebacterium michiganense subsp. michiganensis. W przeszłości choroba występowała tylko w uprawach pod osłonami, od kilku lat, na skutek zawleczenia z zagranicznymi nasionami lub rozsadą, obserwuje się ją w uprawie polowej. Bakterie atakują system wiązek przewodzących szyjki korzeniowej, łodygi i ogonków liściowych, co prowadzi do strefowego więdnięcia roślin.

W uprawach polowych pomidorów następuje stopniowe zasychanie liści, zaschnięte liście nie opadają. Na łodygach i ogonkach liściowych pojawiają się nekrotyczne smugi. Podczas wilgotnej pogody skórka pęka, w tych miejscach występuje śluzowaty wyciek bakteryjny, w miejscach chorej tkanki wyrastają krótkie korzonki przybyszowe. Na przekroju łodygi lub ogonków liściowych – zbrunatnienia wiązek przewodzących, nekrozy rdzenia łodygi.

Na owocach zielonych widoczne jest białawe siatkowanie, prześwitujące przez skórkę, owoce łatwo opadają z rośliny. Źródłem infekcji są porażone nasiona, resztki chorych roślin pozostawionych w glebie. Do rozprzestrzeniania się choroby i wtórnych infekcji przyczyniają się prace pielęgnacyjne (usuwanie bocznych pędów, podwiązywanie roślin i zrywanie owoców).

Zapobieganie i zwalczanie raka bakteryjnego:

• bezwzględnie przerwać uprawę pomidora na okres 4–5 lat,
• porażone rośliny usunąć i spalić, zbierać i usuwać opadające owoce,
• przy usuwaniu liści i bocznych pędów nie używać noża, odłamywać w taki sposób, aby miejsca złamania nie dotykać palcami,
• podłoże do produkcji rozsady odkażać chemicznie lub termicznie,
• profilaktycznie opryskiwać rośliny biostymulatorem odporności i fungicydami miedziowymi – zgodnie z programem ochrony.

Warzywa kapustne czarna zgnilizna bakteryjna

Sprawca: Xanthomonas campestris pv. campestris Na obrzeżach liści pojawiają się żółknące plamy o charakterystycznym kształcie litery V. Czernienie wiązek naczyniowych: na przekroju główki pojawiają się czerniejące warstwowo liście. W trakcie długotrwałego przechowania można zaobserwować postępujące mokre gnicie główek. Porażone bakterią główki kapusty nie nadają się do przechowywania i kwaszenia.
Bakteria zimuje w resztkach roślin w glebie (żywotność do 2 lat). Rozprzestrzenianiu się choroby sprzyjają wysoka temperatura (27–30°C) i duże zagęszczenie roślin. W polu bakteria rozprzestrzenia się przez wiatr, deszcz, nawadnianie,narzędzia uprawowe, owady, zwierzęta. Optymalne warunki dla rozwoju tej choroby w Polsce występują na przełomie lipca i sierpnia.

Zapobieganie i zwalczanie czarnej zgnilizny:

• siać nasiona zdrowe, o wysokiej jakości siewnej i zaprawione grzybobójczo oraz owadobójczo,
• uprawiać odmiany tolerancyjne na bakteriozę,
• przestrzegać zmianowania, 3–4-letnia przerwa w uprawie roślin kapustowatych na tym samym polu,
• utrzymywać glebę wolną od chwastów, zwłaszcza z rodziny kapustowatych,
• dezynfekować chemicznie lub termicznie pojemniki i naczynia do produkcji rozsady,
• nie skracać liści i korzeni rozsady przed sadzeniem w pole,
• w okresach największego zagrożenia chorobą profilaktycznie opryskiwać uprawy środkiem dezynfekującym
  – zgodnie z programem ochrony. Profilaktycznie opryskiwać rośliny 2–3-krotnie co 2–3 tygodnie od początku
  lipca nawozem dolistno-ochronnym ASX Krzem plus.Preparat nawozowy Viflo CuB stosować w dawce 2 l/ha 2–3 zabiegi w okresie intensywnego wzrostu co 2 tyg.Podobnie stosuje się Maral w dawce 0,75–1,5 l/ha.

Ogórek-  bakteryjna kanciasta plamistość

Sprawca: Pseudomonas syringae pv. lachrymans Na liścieniach i liściach właściwych drobne, do 0,5 cm średnicy, wodniste, ograniczone nerwami plamy. Przy wysokiej wilgotności powietrza w miejscach plam, na dolnej stronie liści, pojawiają się białawe krople wysięku bakteryjnego. W obrębie plam tkanka zamiera i wykrusza się, powstają dziury. Podobne objawy mogą wystąpić na ogonkach liściowych, pędach i owocach. Bakteria atakuje liścienie, liście
właściwe i owoce ogórków. Do infekcji dochodzi w godzinach porannych, gdy liście są zwilżone (krople wody z obfitej rosy), przez 3–5 godzin, przy temperaturze w ciągu nocy 16–200C, w ciągu dnia 23–240C. Bakterioza może występować jednocześnie z mączniakiem rzekomym na tych samych liściach. Sprawca rozprzestrzenia się przez deszcz, wiatr, owady, mechanicznie i podczas zbioru owoców.

Zapobieganie i zwalczanie:

• uprawiać odmiany odporne,
• unikać nawadniania roślin metodą deszczowania,
• nie uprawiać roślin w dużym zagęszczeniu,
• nie zbierać owoców, gdy rośliny są wilgotne po deszczu lub po porannej rosie,
• chronić profilaktycznie środkami miedziowymi, 1,33 kg/ha od fazy 5 liścia,
• stosować nawożenie dolistno-ochronne nawozem Maral (0,75-1,5 l/ha), które również korzystnie wpływa na zdrowotność roślin,
• uprawiać gorczycę jako przedplon – ogranicza to występowanie bakteriozy.

Papryka – bakteryjna cętkowatość

Sprawca: Pseudomonas syringae pv. tomato. Na skórce zielonych owoców i liściach pojawiają się liczne, drobne (0,5–1,5 mm) powierzchniowe, ciemnobrunatne i lekko wzniesione plamki, wyraźnie rysujące się na otaczającym je tle przejaśnienia (żółte „halo”).

Pierwsze objawy choroby mogą pojawiać się w fazie produkcji rozsady i utrzymywać się do końca okresu wegetacji na liściach, pędach, łodygach, kwiatach, szypułkach i owocach papryki. Źródłem infekcji są resztki roślinne pozostawione w glebie oraz porażone nasiona. Bakterie rozprzestrzeniają się z kroplami wody podczas silnych opadów deszczu oraz mechanicznie, w trakcie prac pielęgnacyjnych. Bakteria atakuje rośliny papryki uprawiane w bliskim sąsiedztwie z porażonymi pomidorami, infekcji sprzyja deszczowa, ciepła pogoda oraz uprawa na lekkich, piaszczystych glebach.

Zapobieganie i zwalczanie:

• ochrona profilaktyczna analogiczna jak w pomidorach uprawianych w polu i pod osłonami.

Cebula i czosnek – bakteriozy

Sprawcy: Pectobacterium carotovorum subsp. carotovorum, Burkholderia gladioli pv. alliicola, B. cepacia, syn. P. cepacia. W zależności od sprawcy objawy mogą być widoczne w trakcie wegetacji lub pod jej koniec, albo dopiero podczas przechowywania: – miękka zgnilizna cebuli od szyjki i gnicie pojedynczych łusek wewnętrznych oraz stopniowe ich zasychanie pod koniec wegetacji roślin, – wodnistość i gnicie pojedynczych łusek wewnętrznych oraz stopniowe ich zasychanie, – śluzowata zgnilizna z żółtym zabarwieniem wewnętrznych łusek.

Do zakażenia dochodzi w okresie wegetacji cebuli. Bakterie wnikają biernie przez zranienia i uszkodzenia mechaniczne spowodowane przez gradziny, nawalne deszcze, owady (np. śmietkę – larwy i osobniki dorosłe). Chorobie sprzyjają temperatura 4–27°C (optimum 21–26°C) i wysoka wilgotność powietrza w okresie wegetacji i przechowywania.

Zapobieganie i zwalczanie:

• stosować kilkuletnią przerwę w uprawie cebuli i czosnku na tym samym polu,
• nie lokalizować plantacji na stanowiskach podmokłych i źle zmeliorowanych,
• nie dopuszczać do występowania mączniaka rzekomego oraz śmietki cebulanki w końcowej fazie wzrostu cebuli,
• dobrze i szybko dosuszyć cebulę w temperaturze do 30°C,
• nie obcinać szczypioru zbyt krótko u nasady,
• do długotrwałego przechowywania przeznaczać cebule z zaschniętą szyjką,
• cebule przechowywać w temperaturze 0–1°C i wilgotności względnej powietrza 65–70%,
• zapobiegawczo, przed załamaniem szczypioru lub po gradobiciu, zastosować Nordox 75 WG (1,33 kg/ha)
  i ASX Krzem plus.

Prof. dr hab. Józef Robak