Ochrona ogórków polowych przed chorobami
Ogórek jest ważnym gospodarczo gatunkiem warzyw uprawianych w Polsce na skalę towarową. Zajmuje około 12% ogólnej powierzchni uprawianych warzyw w polu. Polska jest krajem liczącym się w polowej uprawie ogórków w Unii Europejskiej, czego powodem jest wysoka pracochłonność w ich uprawie głównie ze względu na ręczne zbieranie owoców o najmniejszych rozmiarach przeznaczonych na konserwy.
Doskonałe krajowe i zagraniczne odmiany ogórków uprawiane w systemie integrowanej, a nawet ekologicznej technologii są szczególnie poszukiwanym towarem na światowych rynkach
Temperatura a uprawa ogórków polowych
Ogórki są roślinami wybitnie ciepłolubnymi, nie znoszą zbyt dużej wilgoci w glebie i nadmiernej ilości opadów deszczu, a także wielodniowych ochłodzeń, tj. spadków temperatury poniżej 12°C, głównie w okresie kiełkowania i początkowej fazie wzrostu. Spadki temperatury poniżej 10°C i nadmiar wilgoci w glebie powodują całkowite zahamowanie wzrostu roślin oraz masowe występowanie zgorzeli siewek i ich zamieranie.
Uszkodzenia chłodowe ogórków w uprawach gruntowych
W okresie przed kwitnieniem nocne spadki temperatury poniżej 12°C powodują uszkodzenia chłodowe, których objawy przypominają mączniaka prawdziwego lub srebrzystość liści. W uprawie ogórków w latach chłodnych i o dużej ilości opadów deszczu choroby są czynnikiem limitującym plonowanie roślin – nawet przy stosowaniu intensywnej ochrony konwencjonalnej. W latach zaś suchych i ciepłych czynnikiem decydującym o powodzeniu uprawy ogórków jest możliwość nawadniania. Woda jest sukcesem i podstawą wszelkiej produkcji roślinnej, w tym zwłaszcza warzyw takich jak ogórki.
Ochrona ogórków
Jak zwykle czytelnicy zadają nam pytania o nowe środki i sposoby ochrony. Aktualnie w programie ochrony ogórków są dostępne nowoczesne, a także w pełni bezpieczne dla zdrowia oraz środowiska grzybobójcze środki konwencjonalne i pochodzenia naturalnego, które należy stosować w integrowanym systemie ochrony, przestrzegając precyzyjnie okresów karencji.
Porażenia grzybowe na plantacjach
Często na wielu wielkoobszarowych plantacjach uprawianych w systemie monokulturowym obserwujemy wypadanie roślin ogórków w fazie tuż przed kwitnieniem.Bezpośrednią przyczyną może być porażenie systemu korzeniowego przez patogeniczne grzyby glebowe z rodzaju Fusarium i Verticillium Przypominamy, że zwalczanie wszelkich chorób oraz szkodników glebowych, także tych wymienionych, jest bardzo uciążliwe i praktycznie niemożliwe w okresie wegetacji.
Metody zapobiegania bakteryjnej kanciastej plamistości
Jedyną metodą zapobiegawczą jest przestrzeganie zasad płodozmianu i przerwa w uprawie roślin dyniowatych na tym samym polu przez co najmniej 4 lata. Bardzo pożądane byłoby nawożenie nawozami organicznymi, ponieważ ogórki pozytywnie reagują na zawartość próchnicy i materii organicznej w glebie. Trudno także przewidzieć, kiedy nastąpią pierwsze zagrożenia roślin ogórków chorobami, w tym najgroźniejszymi, jak mączniak rzekomy czy bakteryjna kanciasta plamistość.
Kiedy może wystąpić zagrożenie ?
Teoretycznie według naszych wieloletnich obserwacji takie zagrożenie może wystąpić już w trzeciej dekadzie czerwca i najwcześniej w południowo-wschodnich rejonach Polski. Przypominamy, że najskuteczniejszą metodą ochrony ogórków jest profilaktyka i wczesne dokładne rozpoznanie sprawców chorób.
Choroby grzybowe a uszkodzenia mechaniczne
Często błędem w tym okresie jest mylenie objawów mączniaka rzekomego i kanciastej plamistości bakteryjnej z mechanicznymi uszkodzeniami liści powodowanymi przez wiatr. Ocierające się o siebie liście ulegają nekrozie, a ich objawy nieco przypominają wymienione choroby infekcyjne, co skłania producentów do natychmiastowego i nieuzasadnionego stosowania środków ochrony. Często w systemie produkcji integrowanej producenci uprawiają ogórki z rozsady, co bardzo przyspiesza owocowanie i częściowe uniknięcie porażenia roślin przez mączniaka rzekomego.
Jak wzmocnić siewki i rozsadę ogórków na starcie ?
W takich przypadkach proponujemy zabezpieczyć młode siewki i rozsadę ogórków przed chorobami zgorzelowymi, podlewając profilaktycznie środkiem Previcur Energy 840 SL (0,1–0,15%, 10–15 ml środka w 10 l wody). Zabieg ten chroni także młode rośliny przed mączniakiem rzekomym, częściowo przed wymienioną wcześniej fuzariozą i werticiliozą.
Uprawa odmian ogórka odpornych na mączniaka
Uprawiając odmiany odporne na mączniaka rzekomego, nie istnieje duże ryzyko wystąpienia tej choroby, a profilaktyczne opryskiwanie roślin środkiem naturalnym Timorex Gold 24 EC (0,5%), który zawiera olejek z drzewa herbacianego, przemiennie z fungicydem Acrobat MZ 69 WG (2,5 l/ha) i środkami miedziowymi jednocześnie chroni przed bakteryjną kanciastą plamistością. Timorex Gold 24 EC jest przeznaczony do uprawy pod osłonami.
Bakteryjna kanciasta plamistość na roślinach ogórka
Jedną z najważniejszych chorób warzyw dyniowatych, w tym głównie ogórków uprawianych w polu i w wyjątkowych przypadkach pod osłonami, jest bakteryjna kanciasta plamistość. Sprawcą choroby jest bakteria Pseudomonas syringae pv. lachrymans, która może atakować rośliny już od fazy liścieni i aż do końca okresu wegetacji. Większość odmian ogórków uprawianych pod osłonami oraz w polu jest genetycznie odporna lub ma odpowiedni stopień tolerancji na bakteriozę. Jednak zalecamy prowadzić dokładną lustrację plantacji, zarówno w polu, jak i pod osłonami, aby w odpowiednim czasie dobrze rozpoznać sprawcę choroby oraz zastosować właściwą metodę ochrony.
Charakterystyka objawów bakteriozy
Pierwsze objawy bakteriozy w polowej uprawie ogórków mogą występować już w drugiej połowie czerwca. Początkowo na liściach pojawiają się drobne i dość liczne plamy ograniczone nerwami. Objawy te przypominają symptomy mączniaka rzekomego dyniowatych. Takie choroby występują często współrzędnie z mączniakiem rzekomym, co sprawia trudności w ich diagnozowaniu. W przypadku bakteriozy na górnej stronie blaszki liściowej pojawiają się liczne, lekko rozmyte, ograniczone nerwami, jasnooliwkowe, kanciaste plamy (do 0,5 cm średnicy).
Rozwój bakteriozy a warunki pogodowe
W warunkach wysokiej wilgotności powietrza, na dolnej stronie liści, w obrębie plam, występuje śluzowata, biaława kropla wysięku bakteryjnego. Mniej więcej po 2–3 dniach tkanka w tych miejscach brązowieje, zasycha i się wykrusza. Jest to przyczyną powstawania otworów w liściach. Otwory te są otoczone białą obwódką, która powstaje w wyniku zasychania pozostałości wysięku bakteryjnego. Zasychanie i wykruszanie się martwej tkanki w liściach ogórków jest wynikiem naturalnego mechanizmu obronnego roślin, tzw. nadwrażliwości, która uniemożliwia rozprzestrzenianie się choroby w roślinie.
Rozprzestrzenianie się choroby
Jak większość bakterii, P. syringae dla swojego rozwoju i zakażenia roślin potrzebuje wysokiej wilgotności powietrza lub okresowego zwilżenia liści. Jej aktywność w znacznym stopniu wzmaga się w obecności wody, a zwłaszcza po ulewnym deszczu lub deszczowaniu. Do infekcji dochodzi w godzinach porannych, kiedy liście są bardziej lub mniej zwilżone rosą. Rozwojowi choroby sprzyja także nadmierne nawożenie azotowe, które zwiększa wrażliwość roślin na infekcję.
Słońce – sprzymierzeniec w walce z bakteriozą ogórków
Czynnikiem hamującym rozwój choroby na plantacji jest okres 10–14 dni słonecznej pogody. P. syringae może przetrwać do następnego sezonu wegetacyjnego na resztkach porażonych części roślin, a także na powierzchni nasion. Bakteria w okresie wegetacji rozprzestrzenia się w sposób bierny z wodą podczas opadów deszczu lub deszczowania, ale również przez wiatr, owady i mechanicznie podczas zbioru owoców.
Trudna ochrona plantacji
Ochrona ogórków przed bakteriozą jest trudna i polega głównie na profilaktycznym opryskiwaniu roślin środkami miedziowymi. Ponadto w uprawie ogórka należy przestrzegać 2–3-letniej przerwy w uprawie na tym samym stanowisku. Dobierać odpowiednie, czyli odporne lub tolerancyjne odmiany ogórków, ponieważ różnią się one stopniem odporności na tę chorobę.
Preparaty miedziowe w walce z bakteryjną kanciastą plamistością
W przypadku zaobserwowania na plantacji objawów bakteryjnej kanciastej plamistości trzeba opryskiwać rośliny środkami miedziowymi. Należą do nich: Champion 50 WP (2,5–3,0 kg/ha), Funguran A PLUS 50 WP (2,25 kg/ha), Miedzian 50 WP lub 50 WG (2,5–3,0 kg/ha). We wczesnej fazie wzrostu wymienione środki mogą powodować żółknięcie brzegów liści, które jednak w późniejszym czasie zanika. Uprawa ogórków po gorczycy jako roślinie przedplonowej ogranicza występowanie kanciastej plamistości bakteryjnej.
Fungicydy miedziowe – jedyna alternatywa przeciw chorobą grzybowym
Warto przypomnieć, że fungicydy miedziowe są aktualnie jedynymi dozwolonymi środkami w ochronie integrowanej i ekologicznej uprawie ogórków przed chorobami grzybowymi oraz bakteryjnymi. Należy też pamiętać, że ochrona chemiczna ogórków przed kanciastą plamistością bakteryjną jest ostatecznością. Środki miedziowe mają 7 dni karencji i można je stosować tylko do okresu kwitnienia ogórków.
Mączniak rzekomy dyniowatych – największe zagrożenie w uprawie ogórków
Jego sprawcą jest grzybopodobny organizm Pseudoperonospora cubensis. Objawami porażenia są ograniczone nerwami jasnooliwkowe plamy na górnej stronie liści. Na ich dolnej stronie, w miejscu mokrych plam, widoczny jest obfity szaro-fioletowy nalot zarodników konidialnych. Plamy te żółkną, z czasem brązowieją, a liście zamierają.
Błyskawiczny rozwój mączniaka
Choroba rozwija się błyskawicznie, powodując natychmiastowe zamieranie roślin. W południowej i centralnej części kraju pierwsze objawy mączniaka rzekomego dyniowatych na odmianach nie wykazujących cech odporności na tę chorobę mogą wystąpić pod koniec 3. dekady czerwca, a na odmianach o wysokim poziomie odporności 20–30 dni później, tj. około połowy lipca.
Jak chronić ?
W programie ochrony ogórków polowych zamieszczono długą listę środków, większość z nich dotyczy ochrony przed mączniakiem rzekomym dyniowatych. Według naszych obserwacji do najbardziej skutecznych należą m.in.: Acrobat MZ 69 WG, Infinito 687,5 SC oraz nowy preparat o doskonałych właściwościach i skuteczności Ranman 480 SC Twinpack – w dawce 0,2 l/ha części „A” i 0,15 l/ha części „B”. Niezawodnym środkiem o działaniu systemicznym jest Armetil M 72 WP w dawce 2,25 kg/ha. Środki te w systemie uprawy integrowanej ogórków należy stosować przemiennie z częstotliwością co 7 dni od chwili wystąpienia zagrożenia roślin przez mączniaka rzekomego.
Z lewej strony poletko nie chronione z prawej poletko chronione Infinito 687,5 SC
Prof. dr hab. Józef Robak
Instytut Ogrodnictwa Skierniewice
Podobne artykuły: