Regulowanie odczynu gleby

Prawidłowy odczyn gleby dostosowany do wymogów uprawianej rośliny ma decydujący wpływ na wykorzystanie składników pokarmowych, wysokość uzyskanych plonów i opłacalność uprawy.

Optymalny odczyn gleby potrzebny większości warzyw do prawidłowego wzrostu oscyluje na poziomie 6,0–7,2 pH. Natomiast kwasowość uwarunkowana jest występowaniem w glebie jonów wodorowych (H+). Nieznaczna tylko część wolnych jonów wodorowych występuje bezpośrednio w roztworze glebowym. Większość wiązana jest przez fazę stałą, tzw. kompleks sorpcyjny gleby. Część mineralna gleby składa się z rozdrobnionych minerałów glinokrzemianowych oraz różnych części nieorganicznych, część organiczna gleby jest natomiast mieszaniną różnych substancji posiadających charakter koloidów. Na zdolność sorpcyjną składa się wiele procesów fizykochemicznych, wśród których najważniejszy określa się mianem sorpcji wymiennej. Polega on na wymianie jonów występujących w roztworze glebowym na jony znajdujące się w kompleksie sorpcyjnym gleby. W związku z tym gleby, w których przeważają cząsteczki naładowane ujemnie (na zasadzie przyciągania ładunków elektrycznych), sorbują dużą ilość jonów dodatnich, w tym wodorowych. W zależności od tego, z jakimi jonami wodoru mamy do czynienia – czy z roztworu glebowego, czy też z sorbowanymi przez kompleks glebowy – wyróżniamy dwie formy kwasowości gleby:

  • kwasowość czynną, czyli wolne jony wodoru występujące bezpośrednio w roztworze glebowym (na wartość kwasowości czynnej składa się wiele czynników, np. wartość kwasowości potencjalnej, obecność CO 2 i kwasu węglowego, kwasy organiczne powstające w procesie rozkładu resztek roślinnych, wprowadzanie do gleby nawozów fizjologicznie kwaśnych – siarczanu amonu, mocznika, saletry amonowej, siarczanu potasu),
  • kwasowość potencjalną, która określa ilość jonów wodoru ukrytych w kompleksie sorpcyjnym (przy stosowaniu nawozów potencjalnie obojętnych, np. soli potasowej, która zawiera 60% potasu i 35–47% chloru, po pobraniu potasu z kompleksu sorpcyjnego zostaje wyparty wodór, który razem z chlorem tworzy kwas solny silnie zakwaszający glebę w ryzosferze).

Zagrożenie dla buraka
Na glebach bardzo kwaśnych dochodzi do uwolnienia nadmiernych ilości glinu (szczególnie niebezpiecznego dla buraków ćwikłowych) oraz manganu, który w wysokich stężeniach jest szkodliwy dla warzyw strączkowych.

Regionalne zróżnicowanie odczynu gleb w Polsce wg OS ChR
Regionalne zróżnicowanie odczynu gleb w Polsce wg OS ChR

Zadbaj o odczyn

Odczyn gleby ma wpływ na: tworzenie struktury gruzełkowatej gleby (na glebach kwaśnych następuje degradacja chemiczna i rozpad struktur wtórnych minerałów ilastych), lepsze wykorzystanie składników pokarmowych z nawozów mineralnych, rozwój systemu korzeniowego, aktywność mikroorganizmów glebowych (na glebach kwaśnych wzrasta ilość i aktywność grzybów glebowych oraz zmniejsza się udział i spada aktywność bakterii nitryfikacyjnych oraz symbiotycznych), osłabienie intensywności przebiegu procesu pobierania (asymilacji) azotu z powietrza, zarówno przez mikroorganizmy wolno żyjące w glebie (Azotobacter), jak też współżyjące z większością roślin motylkowatych (rozwijają się normalnie tylko w odczynie zbliżonym do obojętnego, a w warunkach kwaśnych rozmnażają się wolno, są słabe i przyswajają mało azotu). Na glebach kwaśnych wzrasta ruchliwość metali ciężkich, zwłaszcza kadmu, ołowiu i glinu. Ich nagromadzenie może doprowadzić także do nadmiernej koncentracji w roślinach. Wysoka zawartość tych metali w owocach i warzywach dyskwalifikuje ich przydatność do konsumpcji.

Zastosuj wapnowanie

Ponieważ ponad 50% polskich gleb ma odczyn kwaśny, konieczne jest ich wapnowanie polegające na neutralizacji jonów wodorowych. W wyniku przemian biochemicznych zachodzących w glebie po wapnowaniu powstaje woda i zasada wapniowa Ca(OH)2 neutralizująca wodór i odkwaszająca glebę. Nawozy wapniowe zmniejszają także szkodliwe działanie kwasowości gleby, a tym samym toksycznego działania glinu i manganu. Wapnowanie gleb jest bardzo ważnym zabiegiem agrotechnicznym poprawiającym właściwości fizykochemiczne gleby, dostępność składników pokarmowych oraz strukturę gleby. Podstawą do ustalania potrzeb wapnowania i dawek wapna są analizy chemiczne. Najlepszym terminem na wapnowanie pól jest jesień po zbiorach przedplonu. Nawozy wapniowe powinniśmy zastosować przynajmniej 3–4 tygodnie przed nawozami fosforowo-potasowymi. Na glebach lekkich stosujemy nawozy wapniowe węglanowe i kredę nawozową, np. Wapniak Kornicki, Wapniak Jurajski, Physiomax, Granukal, Wap Mag. Natomiast do gleb średnich i ciężkich nadają się nawozy wapniowe tlenkowe, np. Oxyfertil.

Wapniak Jurajski  / Wapniak Kornicki  / Wap Mag
Wapniak Jurajski / Wapniak Kornicki / Wap Mag

Poziom blokowania dostępności fosforu w zależności od pH gleby
Poziom blokowania dostępności fosforu w zależności od pH gleby

 Krzysztof Zachaj