Skuteczna ochrona cebuli nasiennej

Produkcja cebuli na cele konsumpcyjne nie jest łatwa pod względem ochrony, natomiast produkcja nasion tego warzywa wymaga od rolnika jeszcze większej uwagi i dbałości w wykonywaniu zabiegów. Zdrowy i wysokiej jakości materiał nasienny to podstawa każdej uprawy. Od niego w dużej mierze zależą wigor, kondycja i zdrowotność roślin zarówno w początkowym okresie wzrostu, jak i podczas dalszego rozwoju.

Karolina Jazic

Mało kto zdaje sobie sprawę z tego, jak wymagająca jest produkcja nasion, szczególnie warzyw. Wiele z nich to gatunki dwuletnie, więc potrzebują dwóch okresów wegetacyjnych, aby wydać następne pokolenie. Takim przykładem jest cebula. Jest ona bardzo trudna pod względem ochrony, dlatego istotny jest odpowiedni dobór środków, dostosowanych do fazy rozwojowej i oczywiście presji agrofagów. Plantacje cebuli nasiennej porażane są przez te same patogeny co uprawy towarowe, z tym że w większym natężeniu.

Produkcja materiału wysadkowego

W pierwszym roku uprawy cebuli nasiennej plantacja przypomina tę konsumpcyjną. Materiał wyjściowy wysiewa się wiosną, ale w większym zagęszczeniu, co w późniejszym czasie zwiększa ryzyko porażenia przez choroby. Odchwaszczanie wygląda podobnie jak w przypadku standardowych plantacji. Należy umiejętnie manewrować dawkami herbicydów, by zniszczyć konkurencyjne rośliny, ale nie spowodować fitotoksyczności na szczypiorze. Tu pomocne może być zastosowanie produktu o nazwie Prolonger – adiuwanta zabezpieczającego szczypior. Tworzy on sztuczną woskowinę, chroniącą przed herbicydem w przypadku wilgotnej pogody. Uszkodzenia liści mogą powodować także warunki atmosferyczne (grad, silny deszcz, uderzenia ziaren piasku wznoszonych przez wiatr) oraz szkodniki. Na nich trzeba się skupić podczas ochrony, ponieważ uszkodzona tkanka roślinna to otwarta droga do infekcji ze strony patogenów. Ważne jest, żeby nie dopuścić do pojawienia się chorób na plantacji, dlatego należy postawić na częste zabiegi prewencyjne. Błędy popełnione w pierwszym roku uprawy rzutują na jakość materiału wysadkowego, co przekłada się na problemy w drugim roku, a w efekcie na jakość produktu końcowego, czyli nasion.

Wymagający drugi rok uprawy cebuli

Na przełomie lata i jesieni z plantacji zbierane są cebule, które po odpowiednim przechowaniu wysadza się w kolejnym sezonie, wiosną. Z materiału wysadkowego wyrasta bujny szczypior, a następnie pędy nasienne. W lipcu przez nawet mniej więcej 3 tygodnie przebiega kwitnienie i wówczas należy ograniczyć zabiegi, żeby doszło do prawidłowego zapylenia roślin. Niestety, jest to czas, kiedy choroby zaczynają mocno atakować. Ponadto pojawiają się wciornastki. W tym okresie bardzo ważny jest dobór bezpiecznych preparatów, zwłaszcza insektycydów, które nie spowodują strat w populacji zapylaczy, przede wszystkim pszczół i trzmieli. Takim produktem jest Limocide, czyli olejek pomarańczowy. To także moment, kiedy rośliny potrafią być bardzo wysokie – nawet do 1,5 m, więc trudno pokryć je cieczą roboczą. W takim przypadku pomocny jest opryskiwacz wyposażony w rękaw powietrzny lub dysze dwustrumieniowe.

W tej fazie rośliny są również bardzo podatne na wyleganie, zwłaszcza gdy korzenie są uszkodzone lub zainfekowane przez patogeny. Drugi rok uprawy jest trudniejszy, ponieważ wymaga o wiele większych nakładów pracy oraz dbałości o stan fitosanitarny roślin.

Zgorzele siewek

W początkowym okresie wzrostu cebuli mogą być atakowane przez grzyby chorobotwórcze odpowiedzialne za zgorzele siewek. Należą do nich Pythium spp., Rhizoctonia spp., Fusarium spp., Phytophthora spp., Alternaria spp., Botrytis spp. Jest to niezwykle groźne dla wschodzących siewek, ponieważ może prowadzić do braków w obsadzie i wypadnięcia roślin. Większość tych patogenów może infekować także starsze rośliny. Przykładem jest Fusarium spp. jako sprawca gnicia cebuli od piętki, które ujawnia się dopiero pod koniec sezonu. W celu ograniczenia chorób odglebowych ważne są zmianowanie i odpowiednia agrotechnika, ale warto także wspomóc uprawy preparatem biologicznym Xilon WP, który skutecznie przeciwdziała tego typu patogenom. Stosuje się go w dawce 0,25 kg/ha przed siewem nasion bądź wysadzeniem cebul, po czym należy wymieszać go z glebą. Dzięki swoim właściwościom Xilon WP działa antagonistycznie m.in. na Fusarium spp. i Pythium spp chroniąc korzenie roślin przed atakiem z ich strony, a jednocześnie nie wpływa negatywnie na same rośliny.

Z chorób występujących na szczypiorze największe zagrożenie stanowią mączniak rzekomy, alternarioza i Stemphylium vesicarium.

Choroby występujące na szczypiorze

Z chorób występujących na szczypiorze największe zagrożenie stanowią mączniak rzekomy, alternarioza i Stemphylium vesicarium. Pierwsza z nich powodowana jest przez organizm grzybopodobny Perenospora destructor, któremu sprzyja podwyższona wilgotność w łanie. Sprawca mączniaka rzekomego zimuje w mięsistych łuskach cebuli, więc w przypadku niedopilnowania ochrony w pierwszym sezonie może wraz z materiałem wysadkowym przedostać się na pole, stanowiąc pierwotne źródło infekcji. Porażone rośliny charakteryzuje zahamowanie wzrostu. Początkowo objawia się ono miejscowym przejaśnieniem tkanki liści, a przy sprzyjających warunkach widoczny jest białoszary nalot grzybni. Szczypior bądź pędy nasienne mogą wówczas wyginać się ku dołowi. Wtórnie na takie plamy często nachodzi alternarioza, która atakuje głównie rośliny osłabione lub uszkodzone. Objawem są brązowofioletowe plamy, z czasem ciemniejące. Na ich powierzchni można zaobserwować aksamitny nalot grzybni i trzonków konidialnych z zarodnikami. Mączniak rzekomy na plantacjach nasiennych stanowi duży problem, ponieważ powoduje załamywanie pędów kwiatostanowych. Chorobie sprzyja ciepła i wilgotna pogoda. Podobne warunki towarzyszą rozwojowi choroby Stemphylium vesicarium, która może pojawiać się wcześnie w sezonie. Powoduje ona zasychanie końcówek szczypioru oraz wrzecionowate, wodniste plamy, biegnące wzdłuż liści.

Może przyczynić się do znacznych strat w plonie. Ochrona plantacji nasiennej wymaga częstszych lustracji i zabiegów. Po wycofaniu preparatów zawierających mankozeb, który świetnie przeciwdziałał mączniakowi rzekomemu, będzie to niestety utrudnione. Oprysk przeciwko chorobom szczypioru dobrze jest rozpocząć od Signum 33 WG –  środka, który zabezpieczy rośliny przed wczesną infekcją ze strony Stemphylium vesicarium. W kolejnych zabiegach należy także mocno skupić się na mączniaku rzekomym i w tym celu naprzemiennie stosować różne preparaty o odmiennych mechanizmach działania. Świetnie sprawdzą się Fluazinova 500 SC, Cabrio Duo 112 EC, Zorvec Endavia lub Scorpion 325 SC. Pełnia sezonu to także czas, gdy ryzyko stanowią alternarioza i Stemphylium. Przeciwko nim oprócz wymienionych fungicydów warto włączyć do programu ochrony Lunę Experience 400 SC. W lepszym pokryciu szczypioru cieczą roboczą pomoże adiuwant silikonowy Flipper. Trzeba pamiętać, by – jak już wspomniano – uważać  z zabiegami podczas kwitnienia.

Zgnilizny cebuli

W uprawie cebuli na nasiona groźne są patogeny powodujące różnego rodzaju zgnilizny. Sprawcami mogą być zarówno bakterie, jak i grzyby. Bez wątpienia chorobą, na którą należy zwrócić uwagę, jest zgnilizna szyjki cebuli, powodowana przez grzyby z rodzaju Botrytis. Do porażenia często dochodzi w czasie wegetacji, jednak może ono wówczas przebiegać bezobjawowo lub pod postacią zasychania końcówek szczypioru, które często jest przypisywane suszy, niedoborom składników pokarmowych lub Stemphylium. Pod koniec sezonu dochodzi do porażenia wierzchołka szyjki, co prowadzi do ciemnienia i gnicia tkanek. Na powierzchni cebul pojawia się szary nalot z mikrosklerocjami (formy przetrwalnikowe). Podczas magazynowania choroba bardzo szybko rozprzestrzenia się, prowadząc do gnicia towaru. Chcąc zabezpieczyć rośliny przed tym patogenem, należy stosować Signum 33 WG, Lunę Experience 400 SC lub Switch 62,5 WG, zwłaszcza pod koniec wegetacji. Zalecenia holenderskie pokazują, że także fluazynam stosowany w czasie sezonu ogranicza ryzyko infekcji przez sprawcę zgnilizny szyjki. Substancja ta znajduje się w produkcie Fluazinova 500 SC. Co prawda jest on zarejestrowany jedynie do zwalczania mączniaka rzekomego w cebuli, ale można się spodziewać dodatkowego efektu zabezpieczenia przed grzybami z rodzaju Botrytis.

Bakteriozy

Niebezpieczne są także bakteriozy, powodowane przez takie gatunki jak Pectobacterium carotovorum subsp. carotovorum, Burkholderia gladioli pv. allicola i Burkholderia cepacia. Do porażenia dochodzi często po gradobiciu lub ulewnych deszczach. Pod koniec sezonu i w czasie przechowywania szyjka cebuli i pojedyncze, wewnętrzne łuski ulegają gniciu.

Ich tkanka jest miękka, wodnista i szklista, co jest charakterystyczne dla bakterioz. W celu ograniczenia tego problemu należy zadbać o odpowiednie odżywienie roślin, szczególnie miedzią, aby zwiększyć ich odporność. Dobrze sprawdzą się nawozy Viflo CuB i Viflo Cal S. Ze środków ochrony roślin wart uwagi jest Nordox 75 WG, zawierający tlenek miedzi. Preparat ten zabezpiecza przed chorobami bakteryjnymi, a także przed patogenami atakującymi szczypior (mączniak rzekomy, alternarioza, Stemphylium).