Zwalczanie szkodników glebowych
Podziemne części warzyw i ziemniaków często są atakowane przez szkodniki glebowe. Efektem ich żerowania są mniejsze plony o gorszych parametrach jakościowych i słabej zdolności przechowalniczej. Agrofagi te są trudnym przeciwnikiem, a ilość substancji aktywnych zatwierdzonych do ich zwalczania z roku na rok maleje. Warto zatem szukać sposobów skutecznego zwalczania szkodników i jednocześnie minimalizujących pozostałości w roślinach.
Justyna Pacześna-Mikurenda, Karolina Jazic
Co sprzyja rozwojowi szkodników glebowych
W ostatnich sezonach klimat sprzyja rozwojowi szkodników glebowych – bezmroźne zimy przyczyniają się do przetrwania większej liczby populacji zimujących agrofagów. Najbardziej szkodliwym stadium szkodników glebowych jest postać larwalna, a typowym objawem ich obecności na plantacji są charakterystyczne placowe ubytki w zasiewach. Uszkodzenie korzeni czy młodych liści znacznie osłabia wzrost roślin, a intensywne żerowanie agrofagów może spowodować całkowite zniszczenie plantacji. Szkodniki glebowe, a zwłaszcza drutowce, są częstą przyczyną wypadania młodych roślin kukurydzy. Ich szkodliwość w uprawie ziemniaka polega na wżerach w podziemnych częściach roślin (bulwach, stolonach, korzeniach).
Drutowce – charakterystyka szkodnika glebowego
To larwy sprężykowatych, chrząszczy o wielkości 7–20 mm. Larwy (drutowce) są silnie wydłużone, barwy żółtej lub pomarańczowej, z trzema parami krótkich nóg. Samice składają jaja do gleby w pobliżu roślin. Larwy wyjadają pęczniejące nasiona, żerują na kiełkach, korzeniach i bulwach roślin przez 2–4 lata, a nawet dłużej, zimując w głębszych warstwach gleby. Przepoczwarzenie następuje również w glebie, chrząszcze wychodzą z niej wiosną następnego roku. Najchętniej pojawiają się na polach zaniedbanych, o złej kulturze gleby, o kwaśnym odczynie, gdzie nie wykonuje się solidnych orek zimowych i spulchniania gleby. Występowaniu tych szkodników glebowych sprzyjają pola położone w pobliżu lasów, krzewów i zadrzewień. Brak w płodozmianie roślin nieatakowanych przez te szkodniki, a więc rzepaku, lnu, grochu, fasoli i gorczycy, przy dużym udziale zbóż, wskazuje na możliwość silnego ich wystąpienia, zwłaszcza w roślinach lubianych, jak kukurydza czy ziemniaki.
Sprawdzanie plantacji na obecność szkodników glebowych
Obserwacje polegają na sprawdzaniu obecności drutowców w warstwie ornej ziemi. Najczęściej występują one placowo. W celu potwierdzenia, czy szkodnik jest obecny na polu, wykonuje się przesiewanie gleby. Progiem zagrożenia jest stwierdzenie 2 larw na 1 m2 powierzchni pola do głębokości 20 cm warstwy ornej.
Ograniczanie i zwalczanie szkodników glebowych
Ograniczanie występowania szkodnika w glebie jest możliwe dzięki wykorzystaniu metod niechemicznych i chemicznych. Do pierwszych zalicza się m.in. sposoby mechaniczne. Na stanowiskach, gdzie stwierdzono presję wyżej wymienionych szkodników, należy przede wszystkim stosować zabiegi uprawowe. Jesienna orka i płytkie zabiegi wiosenne pomagają w zwalczaniu agrofagów w sposób bezpośredni (niszczenie larw) oraz pośredni (ułatwianie drapieżcom dostępu do larw). W przypadku ochrony chemicznej obecnie jedynym zarejestrowanym preparatem jest Belem 0,8 MG – innowacyjny insektycyd w formie mikrogranulatu, przeznaczony do stosowania doglebowego podczas sadzenia, w dawce 24 kg/ha.
Ochrona warzyw korzeniowych przed szkodnikami glebowymi
Szkodniki glebowe to także problem w uprawach warzyw korzeniowych. Bez wątpienia stanowi go połyśnica marchwianka (Chamaepsila rosae), żerująca na roślinach z rodziny selerowatych. To największe zagrożenie dla marchwi. Owadem dorosłym jest muchówka, osiągająca 4–5 mm długości. Jej białożółte larwy mają długość do 7–8 mm, i to one wyrządzają szkody w podziemnych częściach roślin. Zimują w stadium bobówki, w glebie, w pobliżu roślin żywicielskich lub w składowanych w kopcach i przechowalniach korzeniach marchwi. Występują dwa pokolenia w ciągu roku. Pierwsze pojawia się około 10 maja (termin zależny od pogody). Nalot na plantacje marchwi następuje w pogodne dni, rano i po południu (wolą zacienione miejsca). Samice składają do gleby jaja, z których po 8–14 dniach wylęgają się larwy. Te praktycznie od razu rozpoczynają żerowanie, uszkadzając korzenie. Ich rozwój trwa 3–4 tygodnie. W tym czasie stanowią duże zagrożenie dla młodych siewek marchwi, ponieważ zaledwie jedna larwa może zniszczyć nawet 10 kolejno rosnących roślin, powodując ich zamieranie. W przypadku wcześniejszych siewów, gdy rośliny zdążyły osiągnąć bardziej zaawansowane fazy rozwojowe, straty nie są aż tak duże. Drugie pokolenie pojawia się w połowie lipca i może trwać aż do września. Larwy żerują w korzeniach spichrzowych, gdzie może znajdować się nawet po kilka osobników. Bywa, że po zbiorach są one przenoszone wraz z korzeniami do miejsc składowania. Larwy połyśnicy marchwianki drążą pod skórką warzywa płytkie kanaliki, wypełniając je czarnordzawymi odchodami. Uszkodzone korzenie są porażane przez patogeny (grzybowe i bakteryjne), co prowadzi do gnicia. W przechowywanym plonie powstają duże straty. Znacznie spada wartość handlowa towaru.
W przypadku ochrony chemicznej obecnie jedynym zarejestrowanym preparatem jest Belem 0,8 MG – innowacyjny insektycyd w formie mikrogranulatu, przeznaczony do stosowania doglebowego podczas sadzenia, w dawce12 lub 24 kg/ha.
Prewencyjne działanie przeciwko szkodnikom glebowym
Bez wątpienia istotne w walce ze szkodnikiem glebowym jakim jest Chamaepsila rosae są działania prewencyjne. Plantacje należy zakładać z dala od zadrzewień oraz od miejsc, gdzie w poprzednim sezonie były uprawiane rośliny z rodziny selerowatych. Ważne jest odchwaszczanie plantacji. Powinno się też unikać pól w zagłębieniach terenu, mało przewiewnych, a także uważać na zbyt gęsty siew. Po zbiorach zaleca się usunąć resztki roślinne i wykonać głęboką orkę. Monitoring nalotu muchówek połyśnicy przeprowadza się za pomocą żółtych tablic lepowych. Należy je umieścić 20–30 cm od brzegu pola i wymieniać co 3–4 dni. Lustrację wykonuje się codziennie. Progiem zagrożenia są 1–2 muchówki odłowione przez 3 kolejne dni dla pierwszego pokolenia oraz średnio 0,75–1 dla drugiego. Po kilku dniach od zaobserwowania zaleca się wykonać zabieg insektycydem. Warto jednak od samego początku podjąć działania ograniczające liczebność szkodników i powodowane przez nie uszkodzenia, co możliwe jest dzięki zastosowaniu produktu Belem 0,8 MG. Aplikuje się go doglebowo, podczas siewu nasion. W przeciwieństwie do standardowych oprysków nie ma ryzyka przedostania się substancji czynnej do korzeni marchwi. Możliwe jest także zastosowanie go przeciwko połyśnicy marchwiance w takich uprawach, jak pietruszka, seler i pasternak.